Προχθές στη Σπερχειάδα, την ώρα του πρωϊνού, συζητούσαμε για το πως ο γραπτός λόγος συχνά δημιουργεί μπερδέματα και, στον τομέα που αναφερόμασταν, είχαμε δίκιο. Το γραπτό δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον διάλογο, όπου τα εκφραστικά μέσα του συνομιλητή είναι όχι μόνο ο λόγος, αλλά και οι εκφράσεις του προσώπου του, οι κινήσεις των χεριών, ο τόνος της φωνής. Στο internet ιδίως, ο γραπτός λόγος -συχνά βιαστικός / πάντα αμετάκλητος- δημιουργεί εύκολα παρεξηγήσεις.

Από την άλλη δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο γραπτός λόγος είναι αποκλειστικό προνόμιο του ανθρώπου και κανενός άλλου ζώου. Ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την ύπαρξη όλου αυτού που αποκαλείται «ανθρώπινος πολιτισμός». Επιπλέον είναι κλασικό strongpoint των Ελλήνων από την αρχαιότητα και ένας από τους λόγους που διατηρήσαμε τόσο πολλά στοιχεία για την ιστορία μας. Ο γραπτός λόγος στην υπηρεσία της τέχνης δημιουργεί αριστουργήματα και προσφέρει υπέρτατη συγκίνηση, αλλά και καλλιέργια, στον μελετητή.
Τελικά είναι σαν μια κοφτερή λεπίδα: στα χέρια ενός γιατρού μπορεί να κάνει το μεγαλύτερο καλό, στα χέρια ενός ανόητου μπορεί να δημιουργήσει πληγές, ενώ στα χέρια ενός κακοπροαίρετου μπορεί να κάνει μεγάλο κακό.

Θα υπήρχε Ιστορία αν δεν υπήρχε ο γραπτός λόγος? Δύσκολο να απαντηθεί η ερώτηση. Είναι σα να ρωτάμε αν θα υπήρχε το φως αν δεν είχαμε μάτια να το δούμε. Τα γεγονότα θα συνέβαιναν, αλλά η Ιστορία δε συνίσταται στην ύπαρξη των γεγονότων, αλλά στη μνήμη τους. Η βασική της δε συμβολή στην ανθρώπινη δύναμη είναι αυτή ακριβώς η μνήμη. Γι’αυτό και όλα τα ανελεύθερα καθεστώτα, πάντα προσπαθούσαν να ελέγξουν τη μνήμη, παραποιώντας ή αλλάζοντας την Ιστορία..

Συγχωρήστε μου τον μεγάλο πρόλογο, αλλά είχα καιρό να γράψω, και όπως ξέρετε οι περισσότεροι, το γράψιμο με ελευθερώνει και μου αρέσει. Αν έχετε αντέξει να διαβάσετε μέχρι εδώ, ήρθε η ώρα να σας πω μια ιστορία. Την ιστορία ενός πλοίου με το όνομα…

Musashi

“Τι όνομα είναι αυτό?” Είναι μια ερώτηση που ακούω συχνά από τότε που το φιλαράκι μου, συνοδηγός μου και συνιδρυτής της ομάδας μας, ο Μάικ Μουρ, έχει δώσει στο αυτοκίνητο του, αλλά και έχει διαλέξει για ψευδώνυμο στο site μας αυτό το όνομα.. Ο Μιχάλης λοιπόν έχει δώσει στο Patrolάκι το όνομα του MiyamotoMusashi ενός από τους ήρωες της μεσαιωνικής Ιαπωνίας για τον οποίο θα γράψουμε κάποια άλλη στιγμή. Πριν πολλά χρόνια, το όνομα αυτό το είχε και ένα πλοίο…

Λίγα τεχνικά

Πριν 70 χρόνια λοιπόν, υπήρχε ένα πλοίο που λεγόταν Musashi. Αποτελούσε το ένα από τα τρία θωρηκτά του Αυτοκρατορικού στόλου της Ιαπωνίας που ανήκαν στη “κλάσση Yamato”. Ήταν τα Yamato, Musashi και Shinano. Το Shinano δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, οπότε τα Yamato και Musashi ήταν τα μόνα της κλάσσης. Ο Ιαπωνικός στόλος είχε ανάμεσα στις εκατοντάδες πλοία του, δεκάδες θωρηκτά. Τα δύο αυτά όμως ήταν μοναδικά, για πολλούς λόγους:

Από τα τέλη του 19^ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 20^ου, όταν πλέον η αεροπορική κυριαρχία άλλαξε για πάντα τα δεδομένα, το θωρηκτό αποτελούσε το μεγαλύτερο τεκμήριο ναυτικής ισχύος κάθε μεγάλης δύναμης.

(Θωρηκτά είχαν μόνο οι μεγάλες δυνάμεις. Αντίθετα απ’ότι πιστεύουμε, το Αβέρωφ δεν ήταν θωρηκτό αλλά θωρακισμένο καταδρομικό. Πολύ ελαφρύτερο πλοίο δηλαδή από τα θωρηκτά. Παρ’όλα αυτά, η ύπαρξη του έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην έκβαση των Βαλκανικών πολέμων, λόγω του γεγονότος ότι στην εποχή του ήταν το πλέον υπολογίσιμο πολεμικό πλοίο στο Αιγαίο, και μάλιστα με πολύ ικανό και ριψοκίνδυνο καπετάνιο).

Για να καταλάβει κανείς τη σχετικότητα των μεγεθών χρειάζεται να έχει ασχοληθεί αρκετά με το θέμα, και δεν γίνεται να την εξηγήσουμε περιληπτικά. Φτάνει μόνο να πούμε ότι τα θωρηκτά ήταν πολύ βαρύτερα, καλύτερα θωρακισμένα και με μεγαλύτερη δύναμη πυρός από οποιοδήποτε άλλο πλοίο. Μπορούσαν δηλαδή να αντέξουν επίθεση από πλοία άλλου είδους χωρίς να κινδυνεύει η θωράκιση τους, ενώ με τη δύναμη πυρός που διέθεταν μπορούσαν να καταστρέψουν τη θωράκιση κάθε πλοίου άλλου τύπου.

Ο μόνος τους αντίπαλος ήταν, μέχρι την εξέλιξη της αεροπορίας, τα θωρηκτά του αντιπάλου.

Το Musashi και το δίδυμο του Yamato, αποτελούν τα μεγαλύτερα, βαρύτερα θωρακισμένα και βαρύτερα εξοπλισμένα θωρηκτά που κατασκευάστηκαν ποτέ μέχρι σήμερα, από οποιοδήποτε ναυτική δύναμη. Ήταν η υλοποίηση του μεγαλομανούς σχεδίου της Ιαπωνίας για ναυτική κυριαρχία στον Ειρηνικό, που περιελάμβανε πολεμικά πλοία τόσο μεγάλα ώστε οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα μπορούσαν να ακολουθήσουν.  Αν ακολουθούσαν, τα πλοία που θα έφτιαχναν θα ήταν τόσο μεγάλα που δεν θα χωρούσαν στη διώρυγα του Παναμά. Αυτό θα σήμαινε ότι θα ήταν υποχρεωμένα να περιπλεύσουν όλη τη Ν.Αμερική και να βγουν στον Ειρηνικό από το ακρωτήριο Χόρν, πράγμα απαγορευτικό στρατηγικά. Έτσι, ενώ το διαμέτρημα των κύριων πυροβόλων στα θωρηκτά της εποχής του Musashi είχε φτάσει τις 15 ίντσες, τα Musashi & Yamato έφεραν 9 πυροβόλα των 18,1 ιντσών, σε τρεις τριπλούς πύργους, 6 στη πλώρη και 3 στη πρύμνη. Ο κάθε πύργος είχε βάρος 2774 τόνους και το σχέδιο τους ήταν μοναδικό. Μόνο έξη τριπλοί πύργοι πρόλαβαν να κατασκευαστούν, αυτοί που εξόπλισαν τα δύο πλοία. Όλοι χάθηκαν στον Ειρηνικό με τη βύθισή τους.

Η ναυπήγηση των πλοίων στο Ναγκασάκι, στα ναυπηγεία της Mitsubishi, έγινε κάτω από άκρα μυστικότητα. Η δυτική κατασκοπεία ελάχιστες πληροφορίες κατάφερε να συγκεντρώσει. Πολλά αρχεία καταστράφηκαν πριν το τέλος του πολέμου και έτσι πολλά χαρακτηριστικά τους παραμένουν άγνωστα. Όσα είναι γνωστά προκαλούν δέος σε όποιον γνωρίζει και μπορεί να συγκρίνει:

Το συνολικό εκτόπισμα του Musashi έφτανε τους 71659 τόνους. Το μήκος του τα 263 μέτρα. Το πλάτος του τα 37 μέτρα.

Τα πυρομαχικά των 18,1 ίντσών ζύγιζαν περίπου 1500 κιλά το ένα (το κάθε βλήμα) και μπορούσαν να φτάσουν σε βεληνεκές 45 χιλιομέτρων από το πλοίο. Κατά την βαλιστική τους τροχιά προς τον στόχο έβγαιναν στην στρατόσφαιρα.

Διέθετε εκπληκτική αντιαεροπορική άμυνα. Το ντεκ άντεχε σε διατρητικές βόμβες 2200 λιβρών, ριγμένες από τα 10.000 πόδια. Στην πρώτη και τελευταία του μάχη διέθετε, εκτός από τα μεγάλα πυροβόλα, 12 επιπλέον των 6,1 ιντσών, 12 των 5 ιντσών και… 150 αντιαεροπορικά των 25mm. Τα μεγάλα πυροβόλα των 18,1 μπορούσαν να ρίξουν σε πλήρη ανύψωση αντιαεροπορικά shrapnel, δηλαδή βλήματα που εκρήγνυνταν στον αέρα ελευθερώνωντας 996 μικρότερα βλήματα. Αυτά δημιουργούσαν ένα “τούνελ θανάτου” διαμέτρου 130 μέτρων, μέσα στο οποίο καταστρεφόταν όποιο αεροπλάνο περνούσε.

Η κύρια θωράκιση του σκάφους έφτανε τις 16 ίντσες χάλυβα στο πλάϊ, τις 9 στο ντέκ, τις 22 στους πύργους και τις 12 στον μπουλμέ για τις τορπίλες. ‘Ηταν ουσιαστικά αδύνατο για οποιοδήποτε άλλο θωρηκτό να αντιμετωπίσει επίθεση από το Musashi ή να καταφέρει να του κάνει έστω και μικρή ζημιά.

Χάρη στις 300.000 ίππους των μηχανών του, μπορούσε να διατηρεί ταχύτητα μάχης 27 κόμβων, επίδοση που για την εποχή ήταν απλά απίστευτη.

Η μικρή ιστορία

Πως να χαρακτηρίσει κανείς το γεγονός πως το φοβερότερο πολεμικό πλοίο που φτιάχτηκε ποτέ, τελικά χάθηκε πριν προλάβει να ρίξει έστω και μία βολή εναντίον εχθρικού πλοίου? Η Ιστορία μας διδάσκει πάντα, ποτέ όμως δεν μαθαίνουμε. Κάθε φορά, τα θύματα της μεγαλομανίας είναι οι απλοί άνθρωποι. Οι χιλιάδες ανώνυμοι που χάνονται.

Ο επεκτατισμός της Αυτοκρατορικής Ιαπωνίας προσέκρουσε στο ρεαλισμό και στο ανεξάντλητο βιομηχανικό δυναμικό των Ηνωμένων Πολιτειών. Το αποτέλεσμα του πολέμου στον Ειρηνικό, ήταν δεδομένο από την αρχή. Η Ιαπωνία ήταν απλώς αδύνατο να κερδίσει τις Η.Π.Α. σε έναν μακροχρόνιο πόλεμο, γεγονός που γνώριζαν οι στρατοκράτορες του Τόκυο. Από τη στιγμή που το ενδεχόμενο της γρήγορης νίκης εξέλειψε, λίγους μήνες μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, η ήττα της Ιαπωνίας ήταν θέμα χρόνου. Οι ελείψεις σε πετρέλαιο και χάλυβα (τα καύσιμα του σύγχρονου πολέμου), ήταν δεδομένο ότι θα την λύγιζαν.  Επιπλέον, είχε απέναντι της την βαρύτερη βιομηχανική χώρα του κόσμου. Αλλά και στον τομέα των επιχηρήσεων, οι Αμερικάνοι αποδείχτηκαν ικανότατοι και ευπροσάρμοστοι στις απαιτήσεις αυτού του “νέου” πολέμου.

Η Ιαπωνική ηγεσία αποφάσισε τότε έναν “αγώνα μέχρις εσχάτων”. Σε μία τερατώδη διαστρέβλωση των εννοιών του θάρρους, της τιμής, του πατριωτισμού, της διαφύλαξης των αξιών και του πολιτισμού της χώρας. Ο χειρότερος εχθρός του πολιτισμού της Ιαπωνίας ήταν το ίδιο το στρατοκρατικό καθεστώς. Παραποιώντας την Ιστορία, εισβάλοντας σε γειτονικές χώρες, καίγοντας αμάχους, βασανίζοντας αιχμαλώτους και διαπράτοντας απερίγραπτα εγκλήματα πολέμου, την αγριότητα των οποίων δυσκολεύεται να συλλάβει ο νους μας. Το αποτέλεσμα ήταν ο πόλεμος στον Ειρηνικό να κρατήσει μέχρι το καλοκαίρι του 1945, καταστρέφοντας τις ζωές εκατομμυρίων ακόμα ανθρώπων.

Η απειλή των υποβρυχίων, η κυριαρχία των Αμερικάνων στον αέρα και οι τεράστιες ποσότητες καυσίμων που χρειαζόταν το Musashi για να κινηθεί, ήταν μερικοί από τους λόγους που δεν έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις μέχρι τον Οκτώβριο του 1944, όταν η είσοδος του στον πόλεμο δεν είχε πλέον κανένα νόημα. Η μόνη αποστολή που εξετέλεσε νωρίτερα ήταν η συνοδεία της τέφρας του ναυάρχου Yamamoto πίσω στην Ιαπωνία. Σε αυτή την αποστολή έδειξε και πόσο αξιόπλοο ήταν, όταν πέρασε μέσα από έναν τροπικό τυφώνα χωρίς το παραμικρό πρόβλημα. Όλο τον υπόλοιπο καιρό παρέμενε σε ασφαλή ύδατα και το πλήρωμα περνούσε τον χρόνο του με εξαντλητικά γυμνάσια.

Το πρωινό της 24ης Οκτωβρίου του 1944 όμως, είχε φτάσει η στιγμή το μεγαλόπρεπο σκάφος να μπει στη δίνη της δράσης.

Αναχώρησε για τον κόλπο Leyte, σαν μέρος της κύριας δύναμης επιφανείας του στόλου, μαζί με το Yamato και αρκετά ελαφρύτερα σκάφη. Σκοπός της δύναμης επιφανείας ήταν να εμπλέξουν και να καταστρέψουν τον αμερικάνικο στόλο στον κόλπο Leyte.  Άλλο ένα ουτοπικό σχέδιο των Ιαπώνων. Οι αντίπαλοι τους, εκτός από καθολική αριθμητική υπεροχή σε αέρα και θάλασσα, ήταν επιπλέον και πολλά βήματα μπροστά στις ραδιοεπικοινωνίες. Έχοντας σπάσει τους κώδικες των ραδιοσημάτων των Ιαπώνων, γνώριζαν κάθε κίνηση τους.

Η αεροπορία της Ιαπωνίας ήταν ήδη ουσιαστικά κατεστραμένη. Στον αέρα πάνω από τον Ειρηνικό ωκεανό κυριαρχούσαν τα Corsair και τα Helldivers με το αστέρι στα φτερά. Από νωρίς το πρωί, ο στόλος άρχισε να δέχεται αδιάκοπα κύματα αεροπορικών επιθέσεων χωρίς να έχει την προστασία ή έστω το αντιστάθμισμα της δικής του αεροπορίας. Στον ουρανό υπήρχαν ουσιαστικά μόνο εχθρικά αεροσκάφη. Οι επιθέσεις ήταν αμείλικτες, με τη κάθε μοίρα αεροσκαφών να κάνει κύκλους γύρω από το πεδίο της μάχης, περιμένοντας τις προηγούμενες να αδειάσουν τα πυρομαχικά τους και να της “δώσουν χώρο” στη σφαγή.

Η αρχή της μέρας (φωτογραφία από αεροπλάνο των Η.Π.Α.)

Ο στόλος συνέχισε να προχωρά βαλόμενος και κάνοντας ταυτόχρονα ελιγμούς μάχης με πλήρη ταχύτητα. Οι επιθέσεις, όπως ήταν λογικό επικεντρώθηκαν στα μεγάλα θωρηκτά, την πηγή φόβου για κάθε πλοίο των Η.Π.Α. Μέχρι τις 14:30 το μεσημέρι η ταχύτητα του Musashi είχε πέσει από τα απανωτά πλήγματα στους 12 κόμβους.  Ο υπόλοιπος στόλος δεν έκοψε ταχύτητα γιατί αλλιώς κανένα πλοίο δεν θα είχε τύχη.Έτσι το Musashi έμεινε πίσω, μόνο του.

Η μοίρα του ήταν πια δεδομένη. Όλες οι αεροπορικές επιθέσεις επικεντρώθηκαν σε αυτό, αφήνοντας τον υπόλοιπο στόλο να φύγει για λίγο. Πίστευαν ότι η βύθιση του ήταν θέμα λεπτών, καθώς μοίρες τορπιλοβόλων, βομβαρδιστικών κάθετης εφόρμησης και καταδιωκτικών πραγματοποιούσαν ταυτόχρονες επιθέσεις σε ένα και μόνο σκάφος!

Μεσημέρι.

To Musashi άντεξε άλλες τέσσερις ώρες. Υπολογίζεται ότι πάνω από 300 αεροσκάφη του επιτέθηκαν εκείνη τη μία μέρα της μάχιμης ζωής του.

Τις τελευταίες του ώρες συνέχισε να μάχεται και να κάνει ελιγμούς έχοντας όλο το κατάστρωμα βυθισμένο πια κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Με το νερό να φτάνει τα μεγάλα πυροβόλα, μόνο ο δεύτερος μπροστινός πύργος, η γέφυρα και η υπερκατασκευή του κέντρου με το φουγάρο ήταν έξω από το νερό. Τελικά στις 19:35 βυθίστηκε μαζί με τον καπετάνιο του και τους μισούς από τους 2500 ναυτικούς που είχε πλήρωμα.

Εκτός από τις αμέτρητες μικρότερες βόμβες, για να βυθιστεί χρειάστηκε να πληγεί με 16 διατρητικές βόμβες του ενός τόνου από Helldiver κάθετης εφόρμησης και με 19 τορπίλλες.

Οι διασωθέντες ναυαγοί του Musashi όχι μόνο δεν έτυχαν υποδοχής ηρώων, πίσω στην Ιαπωνία, αλλά στάλθηκαν στον στρατό ξηράς, σε αποστολές με μηδενική πιθανότητα επιβίωσης στις Φιλιππίνες. Η τύχη του δεν ανακοινώθηκε στη κοινή γνώμη της Ιαπωνίας. Ήταν πάγια τακτική του μιλιταριστικού καθεστώτος να λέει ψέματα στην κοινή γνώμη, για να της δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι υπήρχε ακόμα ελπίδα ο πόλεμος να λήξει ευνοϊκά για τη χώρα.

Φιλαράκια, μη με ρωτήσετε πως μου ήρθε να σας πω αυτή την ιστορία. Απλά μου ήρθε. Μάλλον γιατί πότε-πότε χρειάζομαι την βοήθεια της “μνήμης”, ακόμα κι’αν έχει να κάνει απλά με την ιστορία ενός πλοίου με περίεργο όνομα.

Mike Miskis