Η Κ.E. Fleming είναι διδάκτωρ ιστορίας και Ελληνικών Σπουδών στο πανεπιστήμιο της Ν.Υόρκης. Διαβάζοντας ένα από τα βιβλία της τελευταία, δεν μπόρεσα να μη θαυμάσω τη μεστότητα της γραφής της. Το κείμενο μου έφερε στο μυαλό εικόνες από στιγμές που έχουμε ζήσει μαζί και άλλες που, ελπίζω, μας περιμένουν. Σας μεταφέρω λίγα, μικρά αποσπάσματα:

… Ο σκοπός της περιήγησης σε μακρινές χώρες δεν ήταν αποκλειστικά η ηδονοθηρία, η επιθυμία κατανόησης του Διαφορετικού δεν βασιζόταν μόνο στη διέγερση και τη συγκίνηση. Το 1693 ο John Locke παρατηρούσε ότι ιδανικό για έναν ταξιδιώτη θα μπορούσε να είναι “η ικανότητα του να αυτοελέγχεται, να προβαίνει σε παρατηρήσεις γι’ αυτά που ανακαλύπτει στις άλλες Χώρες και είναι άξια να παρατηρηθούν, επειδή, πολύ πιθανόν να του χρησιμεύσουν μετά την επιστροφή του”. Κοντολογίς, η έκθεση του ταξιδιώτη στο αλλοεθνές του προσδίδει μια συγκριτική ικανότητα, έτσι ώστε παραλληλίζοντας το οικείο με το αλλοεθνές, ο συγκερασμός των δύο οδηγεί στην καλύτερη κατανόηση της δικής του πολιτιστικής ταυτότητας, αφού διαθέτει τα μέσα για την καλυτέρευση της. Η γνώση του Διαφορετικού αντιμετωπιζόταν σαν μια σημαντικά κρίσιμη λειτουργία.

Ασυζητητί, αυτή υπήρξε η θεμελιώδης προσέγγιση από την εποχή ακόμη του Ηρόδοτου που καθοδηγούσε τη σχέση μεταξύ ταξιδιού, ιστοριογραφίας και εθνογραφίας…

… Οι ίδιοι οι Έλληνες συμπεριελάμβαναν στα κείμενα τους αναφορές στις ιστορίες των μυθικών ταξιδευτών και στη σημαντική σπουδαιότητα που έπαιζε το ταξίδι στην ωρίμανση τους. Οι σπουδαιότεροι ήρωες τους, μεταξύ άλλων ο Θησέας και ο Ιάσονας, καθώς επίσης και οι αρχέγονοι φιλόσοφοι τους, χρησιμοποιούσαν το ταξίδι για να ολοκληρώσουν το έργο τους.

… Εκ νέου, επέστρεφαν στην παράδοση του Ηρόδοτου, αφού ένα από τα δεσπόζοντα χαρακτηριστικά του ταξιδιού ήταν η άσκηση αυτοκριτικής καθώς επίσης και το τόλμημα της διεύρυνσης του πνεύματος.

… Η οπτική γωνία των Marcus και Fisher βρίσκεται σε ουσιώδη αρμονία με εκείνη που διατύπωσε ο Locke τρεις αιώνες νωρίτερα, και με εκείνη του Ηρόδοτου. Ο προορισμός του ταξιδιού που αποβλέπει να ανακαλύψει το “διαφορετικό από εμάς” δεν αποτελεί μόνο μια ηδονοθηρική ψυχαγωγία, αλλά επίσης αποτελεί και διαπαιδαγώγηση για τους ίδιους μας τους εαυτούς. Ο στοχασμός και η αυτοκριτική απότελούν την καρδιά στην ιστορία του Ηρόδοτου, στις ταξιδιωτικές περιγραφές του Locke, καθώς και στην εθνογραφία των Marcus και Fisher. Η περιήγηση όπως και η εθνογραφία αποτελεί ένα δυνητικό πρότυπο πολιτισμικού συγκρητισμού – δεν αποτελεί μόνο κριτική, αλλά ταυτόχρονα και αυτοκριτική φόρμα.

Καλημέρα και καλό τριήμερο!

Mike Miskis